Nghệ thuật tạo hình cho cây cảnh

Bonsai là nghệ thuật thu nhỏ cảnh quan. Canh tác trong chậu đã có từ thời Ai Cập cổ đại, khoảng 4000 TCN. Hình ảnh tư liệu cho thấy cây được trồng trong các hố cắt vào đá. “Bonsai” bắt nguờn từ tiếng Nhật có nghĩa là “trồng trong chậu”, được cho là một môn nghệ thuật từ thế kỷ thứ 3 TCN đến thế kỷ thứ 8 ở Trung Quốc, khi đó nó được gọi là “Penjing”. Bonsai xuất hiện ở Nhật vào khoảng đầu thế kỷ thứ 13. Sử dụng nhiều kỹ thuật khác nhau như cắt lá, tỉa cành, ghép cành và ngắt lá, nghệ nhân bonsai có thể tạo ra cảnh quan thu nhỏ với vô số các phong cách truyền thống.

Nhiều cây bonsai được thiết kế để trông giống một khu rừng

1. Cắt tỉa

Cắt tỉa là nghệ thuật điêu khắc dùng nguyên liệu là thực vật, cây và bụi cây chủ yếu được dùng làm phương tiện. Các văn thư cổ đại cho thấy nghệ thuật cắt tỉa đã có từ 2000 năm trước vào thời La Mã. Loài cây tốt nhất để cắt tỉa là cây trường xanh, với lá nhỏ phân bố dày. Ở Việt Nam có nhiều loài cây kiểng thích hợp cho loại hình này như: bùm sụm, kim quýt, mai chiếu thủy, sanh, si. Tuy lá cây sanh, si không nhỏ nhưng lại bóng đẹp, có sức sống tốt nên chúng được dùng để tạo hình thành những công trình có kích thước lớn.

Khu vườn rộng lớn với cây xanh cắt tỉa

Nghệ thuật cắt tỉa truyền thống cắt tạo hình thành các hình dạng hình học như hình cầu, khối, nón, kim tự tháp. Sự phổ biến của loại hình này bị suy giảm trong suốt thế kỷ 18, sau đó được khôi phục vào thế kỷ 19 và xuất hiện nhiều kiểu dáng mới.

Cây cắt tỉa tạo hình con công

2. Tạo giàn

Trồng theo giàn đứng là một kỹ thuật làm vườn kết hợp cắt tỉa và ghép cây cảnh để ép chúng phát triển theo hình dạng khác nhau trên một mặt phẳng thẳng đứng. Kỹ thuật này khởi nguồn từ thời trung cổ như là một cách trồng cây bên trong lâu đài để không chiếm nhiều diện tích đồng thời trang trí cho các bức tường.

Các nhánh cây được sắp xếp theo các hình dạng như: ngang, rẻ quạt, 3 chữ U, hàng rào Bỉ, chân nến…

3. Bện

Bện là nghệ thuật nắn cây vào trong một bờ rào, thường là mọc thẳng đứng và phẳng. Kỹ thuật này đòi hỏi sự đan xen các cành lá lại với nhau.

Cuối cùng, những cây được bện đan xen và lớn cùng nhau một cách tự nhiên.

Cây có vỏ mịn thường được dùng trong kỹ thuật này.

4. Ghép

Ghép là kỹ thuật làm vườn nhân giống vô tính, trong đó mô của một cây được hợp nhất trên một cây khác. Kỹ thuật này đã có từ cách đây 4000 năm ở Trung Quốc cổ đại và vùng Lưỡng Hà. Ghép có thể được áp dụng trên hầu hết các loại cây với nhiều mục đích khác nhau: sửa chữa cây bị tổn hại, lai, duy trì giống vô tính, tối ưu hóa sự thụ phấn và thụ phấn chéo,…